Rivaliteti nad Bosnom i Hercegovinom
Oni koji kažu da religija nema veze s politikom, ne znaju šta je religija.
(Mahatma Gandhi)
Nakon što je rimski car Teodosije 395. godine podijelio carstvo na Istočno i Zapadno, teritorija današnje BiH postala je granica ne samo između dva dijela carstva, nego istovremeno granica između dvije civilizacije koje će se postepeno oblikovati u rimokatoličku (zapadno od rijeke Drine) i grčko-pravoslavnu (istočno od rijeke Drine). Godine 1054. dolazi do raskola u kršćanstvu (kršćanska šizma) usljed čega će započeti rivaliteti vjerskih i kulturnih uticaja nad Bosnom.
Tokom srednjega vijeka kao i tokom novog vijeka, Bosna će biti izložena političkim, vjerskim i kulturnim rivalitetima Vizantije, Franačke, Ugarsko-Hrvatske Kraljevine, a zatim Osmanskog Carstva i Austro-Ugarske Monarhije. Rivaliteti i sukobi interesa, koji se prelamaju preko teritorije BiH, nisu prestali ni nakon propasti velikih carevina i kraljevina. Otimanje, dijeljenje i komadanje Bosne i Hercegovine nastavilo se tokom 20. vijeka i traje sve do danas uz veliki uticaj vjerskih zajednica. Vjerske zajednice su u određenom historijskom vremenu bile veoma aktivne kao politički sudionici, a često organizatori i predvodnici političkih zbivanja, pa čak i u sekularnim društvima.
Sekularizacija društva, koja je aktivno trajala tokom druge polovine 20. i početkom 21. vijeka, dokaz su da religija nije potisnuta iz javnoga života i da je njen uticaj na politička zbivanja zaista velik. Ovu konstataciju potvrđuju brojni događaji u svijetu, kao što su islamska revolucija u Iranu, ratovi na Bliskom Istoku i događaji tokom raspada Jugoslavije. Da ne bude zabune, nije religija uključena u politička zbivanja tek samo od ovih navedenih događaja, ona je i za vrijeme starih Grka i Rimljana bila sastavni dio sekularnog života.
Kada je konkretno riječ o BiH, tokom 90-ih godina 20. vijeka, narodni pokreti koji se javljaju oblikuju se u političke partije, koje su iskoristile religiju za svoje političke programe. Istovremeno su vjerske zajednice pomjerile polje svoga djelovanja na područje civilnoga društva, odakle se pokreću aktivnosti politizacije religije i njenog uključivanja u rješavanje državnih pitanja. Pišu se različite apelacije državnim organima, održavaju skupovi molitvenog karaktera za političare ili političke stranke, izlazi se u javnost sa vjersko-nacionalnim programima i sl. Jedno od veoma važnih pitanja ili područja, gdje se religija i politika prožimaju, jeste pitanje nacije i to u onom poimanju nacije kako je to nametnuto BiH. Kada je riječ o BiH nailazimo na različite stavove i mišljenja o tome koliki je uticaj imala religija na oblikovanje pojedine nacije. Jedni smatraju da je religija imala odlučujuću ulogu, a drugi su mišljenja da nema nikakvu važnost u razvoju nacije. Međutim, niti jedan od ova dva stava ne možemo potpuno odbaciti, niti potpuno prihvatiti.
U određenim historijskim okolnostima religija je bila veoma važan faktor u oblikovanju i očuvanju nacije. Religijske zajednice povremeno surađuju što dovodi do prožimanja i miješanja u određenim nacionalnim identitetima. U okviru vjerskih zajednica odvijao se veoma živ društveni život, kao što je opismenjavanje, razvoj umjetnosti, štampanje knjiga ili razvoj zdravstva. Međutim, u svom djelu Religija u raljama politike Ivan Cvitković navodi:
Početkom 21. stoljeća religije su pokazale da mogu biti remetilački faktor u međunacionalnim odnosima.
To je upravo ono vrijeme kada se vjerske zajednice postepeno utapaju u politiku. Već krajem 20. vijeka vjerske zajednice u Bosni i Hercegovini su u simbiozi s politikom, a neke od njih čak su i predvodile politička zbivanja tokom raspada Jugoslavije. Ovako “utopljena religija” u politiku dovodi do porasta “religijskog nacionalizma”, što će se tokom rata protiv Bosne i Hercegovine manifestirati na najbrutalniji način.
